Olej silnikowy jest jednym z najistotniejszych płynów w samochodach spalinowych. Jego rola nie ogranicza się jedynie do smarowania metalowych elementów, dlatego regularna wymiana oleju jest niezbędna, by zachować dobrą kondycję silnika. Co warto wiedzieć o oleju silnikowym i jego wymianie?
Jaką rolę pełni olej silnikowy?
Podstawowym zadaniem oleju silnikowego jest zapewnienie metalowym elementom odpowiedniego poślizgu. Pomiędzy poruszającymi się elementami zawsze znajduje się środek smarny, zapobiegający ocieraniu metalu o metal. Olej silnikowy, a konkretnie tzw. film olejowy, pozostaje na elementach nawet po zgaszeniu silnika, dlatego ponowny rozruch jest bezpieczny. Niewielka warstwa oleju redukuje tarcie zanim pompa olejowa zdąży rozprowadzić środek smarny po całej magistrali olejowej. Jednocześnie olej uszczelnia pierścienie tłokowe, zwiększając kompresję silnika.
Warto jednak pamiętać, że olej spełnia wiele innych zadań. Jednym z najważniejszych jest wymywanie osadów zalegających w silniku. Środki czyszczące zawarte w oleju czyszczą silnik z osadów węglowych powstałych podczas spalania i zapobiegają tworzeniu się nagaru. Sadza zalegająca m.in. na wale korbowym, wałkach rozrządu czy tłokach zwiększa tarcie i przyspiesza zużycie silnika, a w konsekwencji może doprowadzić do zatarcia. Olej silnikowy płucze z osadów wszystkie elementy, a następnie odprowadza zanieczyszczenia do misy olejowej i filtra.
Inną rolą oleju silnikowego jest zapobieganie korozji. Za rozwój rdzy odpowiadają kwaśne związki powstałe podczas spalania mieszanki paliwowo-powietrznej. Świeży olej silnikowy zapobiega utlenianiu metalu, chroniąc powierzchnię przed utratą gładkości. Dodatkowo olej bierze udział w chłodzeniu silnika, wspomagając układ chłodzenia. Przepływający magistralą olej odbiera ciepło z tłoków i komory spalania, a następnie oddaje je do chłodzonej pędem powietrza misy olejowej.
Dlaczego trzeba wymieniać olej?
O regularnych wymianach oleju pamięta niemal każdy kierowca. Dlaczego jednak trzeba to robić? Wbrew opiniom przeciwników wymieniania oleju, nie jest to jedynie sposób na zarobek warsztatów. Konieczność wymiany wynika wprost z właściwości środków smarnych. Dodatki antykorozyjne i czyszczące oleju z czasem tracą swoje parametry, przez co silnik traci ochronę przed przyspieszonym zużyciem. Zebrane przez olej opiłki metalu, drobinki nagaru czy innego rodzaju zabrudzenia zalegają w misie olejowej i są cały czas zasysane przez tzw. smoka. Z czasem zapychają filtr oleju, doprowadzając do wymuszonego przepływu oleju zaworem bezpieczeństwa (ByPass). To bardzo niebezpieczna sytuacja, bowiem olej nie jest wówczas filtrowany i zassane zanieczyszczenia mogą zatrzeć silnik. Najlepszym argumentem za wymianą oleju jest jednak ujrzenie wnętrza silnika, w którym olej był wymieniany zbyt rzadko. Sadza i nagar zalegające na wałkach rozrządu mówią same za siebie.
Jak często wymieniać olej?
Każdy producent samochodów podaje dokładną specyfikację oleju, a także odpowiedni dla danego silnika interwał wymian. To przydatna informacja, ale warto ją skonfrontować z doświadczeniami mechaników. Dotyczy to zwłaszcza producentów samochodów, którzy zalecają korzystanie z olejów typu longlife. Wielu z nich zaleca wymianę co 30 tys. km, co może mieć jednak przykre konsekwencje. W znacznej części przypadków jest to zbyt długi okres.
Zużycie oleju silnikowego nie jest jednakowe w każdym samochodzie i wynika z wielu czynników. Wpływ na starzenie oleju ma m.in. jakość paliwa, temperatura powietrza, styl jazdy a także obciążenie silnika. Inaczej olej zużywa się w samochodzie używanym głównie w długich trasach, a inaczej w autach miejskich. Starzenie oleju wzrasta m.in. w terenie górskim, podczas ciągnięcia ciężkiej przyczepy, w niskiej temperaturze czy podczas krótkich dojazdów do pracy. Częstszej wymiany oleju wymagają również samochody zasilane instalacją LPG.
Z tego względu warto wymieniać olej co ok. 15 tys. km, a jeśli samochód używany jest w trudnych warunkach – co 10 tys. km. Jeśli natomiast producent zaleca wymianę co 30 tys. km, dobrym pomysłem jest skrócenie interwału do ok. 20 tys. km. Koszt wymiany oleju nie jest wysoki, a pozwala uniknąć wielu bardzo drogich i skomplikowanych napraw silnika. Wraz z olejem należy wymienić filtr oleju. W niektórych przypadkach warto użyć również płukanki silnika, która wypłucze pozostałości zabrudzeń ze starego oleju oraz zalegający na elementach nagar.
Jaki olej wybrać?
Na temat wyboru oleju silnikowego powstało wiele mitów. Jednym z nich jest ten, który zaleca zmieniać olej na pół-syntetyczny lub nawet mineralny w starszych, bardziej wyeksploatowanych silnikach. W rzeczywistości najlepszym wyborem jest olej syntetyczny, bez względu na wiek auta. Syntetyczna baza olejowa cechuje się najlepszymi właściwościami, a przy tym jest najtrwalsza, dzięki czemu najskuteczniej chroni silnik.
Ważnym kryterium doboru oleju do silnika jest klasa lepkościowa SAE. Wyróżnia ona 6 zimowych (0W, 5W, 10W, 15W, 20W, 25W) i 8 letnich (8, 16, 20, 30, 40, 60, 60) klas lepkości oleju silnikowego. Lepkość zimowa informuje o tym, jaką płynność olej zachowa podczas niskich temperatur. Wpływa to na grubość filmu olejowego osadzającego się na elementach silnika, a także łatwość rozruchu silnika. Lepkość letnia oznacza natomiast minimalną i maksymalną lepkość w temperaturze 100 stopni C, czyli po rozgrzaniu silnika to temperatury roboczej.
Większość producentów samochodów opisuje także dokładne wytyczne dotyczące klasyfikacji jakościowej oleju. Najczęściej stosowane normy to:
- API (ang. American Petroleum Institute) – oznaczana literami S (silniki benzynowe) lub C (silniki Diesla). Po literze informującej o rodzaju silnika podawana jest litera oznaczająca normę oleju, np. SN, SL czy CE, CI. Im dalsza litera alfabetu, tym nowocześniejsza norma.
- ACEA (Europejskie Zrzeszenie Producentów Pojazdów Samochodowych) – dzieli się na trzy podstawowe grupy: A/B (benzynowe i wysokoprężne samochody osobowe i lekkie dostawcze), C (oleje niskopopiołowe „low saps”), E (silniki wysokoprężne w autach ciężarowych). Po literze podawana jest cyfra, informująca o jakości oleju. Im wyższa cyfra, tym bardziej restrykcyjna norma.
- Normy producentów samochodów – są to specyfikacje konkretne dla danych marek i modeli samochodów, np. VW 507.00, MB 229.51, BMW Longlife-01. Jeśli olej spełnia daną normę, informację tę znajdziesz na opakowaniu. Choć wielu producentów aut współpracuje z firmami produkującymi oleje silnikowe lub zaleca stosowanie środka sygnowanego własnym logo, można również stosować zamienniki innych marek. Odpowiedni olej dla twojego silnika dobierzesz na stronach firm olejowych.
